Μένη ΚουτσοσίμουΆρθρο: Μένη Κουτσοσίμου
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Το μέγεθός του πολλοί εξύμνησαν κι όπως έλεγε και ο Nietzsche:
“Υπάρχει τόση ποικιλία επινοήσεων στον κόσμο, που η γη είναι σαν το γυναικείο στήθος: χρήσιμο όσο κι ευχάριστο”.
Μιλώντας για το γυναικείο στήθος, γνωστό και ως ντεκολτέ, συμφωνούμε εξ’ αρχής στο ότι αποτελεί φετίχ για την πλειοψηφία του ανδρικού φύλου και κερδίζει μακράν την προσοχή μας συνειδητά, ασυνείδητα και προσυνειδητά… Η εν λόγω περιοχή προκαλεί με τον τρόπο της, μαγνητίζοντας τόσο ισχυρά τα βλέμματα, που ακόμη και τα πιο εκπαιδευμένα μάτια αδυνατούν να ελέγξουν. Προκλητικό, σεμνότυφο, αισθησιακό, στητό, kinky, τούμπανο, ξεδιάντροπο, σύμβολο θηλυκότητας, prestige, κατέχει αμέτρητους χαρακτηρισμούς και κάνει το αντρικό βλέμμα να κολλά και να μην ξεκολλά. Κι ενώ τα εμπορικά συμφέροντα έχουν περικυκλώσει τις γυναίκες με διαφημίσεις προϊόντων κάθε τύπου για την υποστήριξη και την αυξητική στήθους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η σαρωτική δύναμη του καπιταλισμού, το εκμεταλλεύεται ανηλεώς προς τέρψη και συμμόρφωση.
Μεταξύ κατεργάρηδων: Θέλεις να κερδίσεις κάτι εύκολα;… κατεβάζεις το άνοιγμα.
Το γυναικείο στήθος απασχολεί τη βιβλιογραφία, παραμένοντας καταλυτικό και αποκαλυπτικό στην τέχνη, καθώς έργα γλυπτών, πίνακες ζωγραφικής, μουσική τραγουδιών, δίνουν το στίγμα κάθε εποχής και αντίληψης. Οι γυναίκες, συμβατές με το ρόλο τους και τα μηνύματα που εκπέμπουν, αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση τα ισχυρά μηνύματα που φέρουν τα στήθη ως ζωοδότες και καταστροφείς – από τη μία η απόλαυση και από την άλλη ο πόνος συνδεδεμένος με το θηλασμό, την απώλεια κι ενίοτε το θάνατο.
Η Ήρα βίωσε τον πόνο στο θηλασμό του Ηρακλή. Οι Αμαζόνες δαμάστηκαν στην απώλεια του ενός εκ των δύο, καθώς ήταν προαπαιτούμενος ο καυτηριασμός του από τη μητέρα τους, στο τίμημα της μάχης. Το ιερό στήθος της Ίσιδος προσέφερε την αθανασία στον μικρό Φαραώ. Άλλοτε ως ένδειξη γονιμότητας για τους κατοίκους του Νείλου, άλλοτε συνδεδεμένο με τις προσφορές για την τέλεση των θυσιών στον Μινωικό πολιτισμό. Η Ελένη της Τροίας κέρδισε τη συγχώρεση του Μενέλαου στη θέα του στήθους της, όταν εκείνος επέστρεψε από την Τροία. Στον Χριστιανισμό ήταν το μήλο της Πτώσης που προσομοιάζει στο στήθος της Εύας και το Θείο βρέφος που απεικονίζεται στην αγκαλιά της μητέρας του. Η αντίθεση μεταξύ “καλού” και “κακού” στήθους – το ιερό, το ερωτικό, το οικιακό, το εμπορικό, το ιατρικό -, όλα χωρούν και ανασαίνουν σε μία υπαρξιακή ένταση. Το σημείο του σώματος που ανέκαθεν έδινε και θα συνεχίσει να δίνει το στίγμα των κοινωνικών αξιών, ενδεδυμένο στην πάροδο των χρόνων από διαφόρους θρησκευτικούς, ερωτικούς, πολιτικούς και ψυχολογικούς μανδύες, προσδιορίζει την αντανάκλαση της ηθικής μας κρίσης.
Ναι, το στήθος περνά την κρίση του.
Και αυτό γιατί συνήθως ωραιοποιείς σε ναρκισσιστικό βαθμό αυτό που έχεις. Εξιδανικεύεις αυτό που έχεις κατακτήσει και υποβαθμίζεις το αντίπαλο δέος ώστε να μην σου δημιουργείται το αίσθημα της έλλειψης σ’ αυτή την άνιση μονομαχία… στήθος με στήθος.
Μπορεί λοιπόν η ψυχή μιας γυναίκας να είναι άβυσσος για τους περισσότερους άνδρες, – το θέμα αυτό θα μας απασχολήσει σε άλλο κείμενο – η προσωπικότητά της όμως δύναται να αποκρυπτογραφηθεί, με μία προσεκτικότερη διείσδυση στην εσωτερική κοιλότητα του ντεκολτέ της! Λίγο το 1ο κάλεσμα στην παιδική φωλιά του πρώτου “γεύματος” από το μητρικό στήθος – ως ανάμνηση της αρχής της ζωής, λίγο το μεγάλο αποτυπωμένο στήθος στα άλλοτε παιδικά μάτια, όλες οι αναπαραστάσεις προσδίδουν την αποθέωση της καμπύλης και του αισθητικά άρτιου στην όψη… μια υπόσχεση για ερωτική ολοκλήρωση. Τουλάχιστον κάπως έτσι λειτουργεί μέσα στο μυαλό των περισσοτέρων.
Αν μπορεί το σημείο V να αποκαλύψει στοιχεία προσωπικότητας;
Ενδεχομένως και να μπορεί… άλλωστε η Ιστορία το διασαφηνίζει.
Απογυμνωμένο από τη σύνδεσή του με την ιερότητα, το γυναικείο στήθος έγινε αδιαμφισβήτητα ένα συμβολικό πεδίο “διαπραγμάτευσης” της αρσενικής επιλογής. Τα δαντελένια ανοίγματα των γυναικείων ντεκολτέ αφορίστηκαν ως “πύλες της κολάσεως”, γάμοι ακυρώθηκαν για το λόγο αυτό… κι όσες βλάσφημες τόλμησαν να τα αποκαλύψουν στη Γαλλία του Μεσαίωνα, στην κόλαση κρεμάστηκαν από τα “αναίσχυντα μαστάρια τους”. Στην αξιολόγησή του, καθόλη τη διάρκεια της Αναγέννησης, το κριτήριο οφείλει να πληρεί συγκεκριμένες προδιαγραφές… απαρέγκλιτα μικρό στο μέγεθος, λευκό στην όψη, σκληρό στην αφή, στητό στην εικόνα και το ένα σε απόλυτη απόσταση από το άλλο.
Οι τεχνικές και οι τακτικές διαδέχονταν η μία την άλλη στη Γαλλική κοινωνία. Τι διάλυμα από παπαρούνα, μείγμα από έγχυμα κισσού, ροδέλαιο, καμφορά και βρόχινο νερό ή γάλα από θηλυκό χοίρο. Από τη συνταγή δεν έλειπε το κύμινο αναμεμειγμένο με νερό… πολτοί σκευάσματα απλωμένα στα στήθη, χάριν κάλλους. Το ενδεχόμενο χαλάρωσης πρόσταζε πολλές πλούσιες μητέρες της Αναγέννησης να θυσιάσουν ακόμη και το θηλασμό των παιδιών τους, χρησιμοποιώντας τροφούς. Μία τάση που κράτησε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα κι επαναπροσδιορίσθηκε στην πρώιμη Αναγέννηση των Ιταλών, αναδεικνύοντας την εμφάνιση του πλουσιότερου και μεγαλύτερου στήθους και των καμπυλών γενικότερα. Αν λοιπόν το μέγεθος μετρά, τότε το πλούσιο και μεγάλο αντανακλά τον ενθουσιασμό και τον απαραίτητο αισθησιασμό στις (στους) κατόχους του. Όλα λοιπόν στη μάχη του άλλοτε κορσέ και σημερινού στηθόδεσμου…
Η γυμνόστηθη Ελευθερία του Ντελακρουά οδηγεί τον λαό της προς τη νίκη, καθιστώντας σύμβολα αντίστασης τα γυμνά στήθη, τόσο επίμονα και επιθετικά όσο η ίδια η επανάσταση. Η πολιτικοποίησή τους σε καιρούς πολέμου απέπνεαν εικόνες αναλόγων των εθνικών προτιμήσεων… για τον Ιταλικό λαό το μπούστο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τον ερωτισμό και τη δύναμη, ενώ στη Γερμανία αποτέλεσε σύμβολο προστασίας στο ρόλο τροφού των παιδιών των Αρίων. Στην Αμερική διετέλεσε προϊόν ανύψωσης και τόνωσης του ηθικού του στρατού, τρέφοντας και συντηρώντας όνειρα επιστροφής και κατάκτησης.
Κι ενώ ιστορικά έχει βρει τη θέση του και το διαχρονικό του ρόλο, το πραγματικό ζητούμενο είναι το πώς νιώθουν οι γυναίκες για το σημείο του σώματός τους που παραμένει “εκτεθειμένο”. Προσφάτως, σ’ ένα αμερικανικό διαδικτυακό περιοδικό μόδας δημοσιεύθηκε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη, σχετικά με το πόσο επηρεάζουν τα πρότυπα ομορφιάς την αντιμετώπιση των γυναικών προς το σώμα τους. Ζητήθηκε λοιπόν από 57 γυναίκες ηλικίας από 17 ως 72 – στην έρευνα συμμετείχε κι ένα 4χρονο που άρπαξε το μαρκαδόρο από τα χέρια της μαμάς του – να εκφράσουν με ένα σκίτσο και μια φράση, τη σχέση που έχουν με το στήθος τους. Οι συναντήσεις έγιναν σε καφέ και μπαρ, σε παγκάκια παιδικών χαρών και πάρκων, στο δρόμο για τη δουλειά τους. Μόλις ξεπεράστηκαν τα πρώτα συναισθήματα ντροπής, οι γυναίκες προχώρησαν στην υλοποίηση του σχεδίου. Οι απαντήσεις τους δεν ήταν καθόλου συμβατικές. Σύμφωνα με τον απολογισμό της έρευνας, εστίασαν στην εμπειρία του θηλασμού, στις αναμνήσεις τους από το χειρουργείο, στο μέγεθος της θηλής, μ’ έναν τρόπο συγκεκριμένο αλλά και αφαιρετικό. Το περιέγραψαν, το εξύμνησαν και το αποδόμησαν, έδωσαν συμβουλές και δήλωσαν τι θα ήθελαν να ήταν διαφορετικό. Μεγάλα, μικρά, ή και κάπου στη μέση – το μέγεθος δεν είχε εν τέλει σημασία, γιατί όπως προκύπτει, υπήρχαν γυναίκες που ήταν ευτυχισμένες με το στήθος τους και άλλες που δεν ένιωθαν και τόσο άνετα με αυτό.
Πολλοί οι ρόλοι και οι μνηστήρες αμέτρητοι.
Εκεί που το παιδί βλέπει την τροφή, ο άντρας ονειρεύεται τον έρωτα, ο επιχειρηματίας εναγκαλίζεται το χρήμα, ο γιατρός αποκαλύπτει την ασθένεια, οι ψυχαναλυτές περικυκλώνουν το ασυνείδητο.
Σε ποιον ανήκει τελικά αυτό το στήθος;
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Mairilyn Yalom. (2009). Η ιστορία του γυναικείου στήθους. Άγρα.
Παμπούκης Γ. (2012). Ιστορίες Ντροπής. Οι άνδρες, οι θρησκείες, οι νόμοι και η μοίρα των γυναικών… Εκδόσεις Πατάκη.