Η σχέση με τα ζώα. Αξία; Ανεκτίμητη

Άρθρο: Χριστίνα Πανταζή
Ψυχολόγος

Επιμέλεια: Ίριδα Γουδέλη
Εκπαιδευτικός

Δύο βασικά ερεθίσματα αποτέλεσαν το έναυσμα  για το παρόν άρθρο. Αρχικά μια προσωπική εμπειρία που βίωσα πρόσφατα στο πατρικό μου σπίτι με τη χελώνα που φιλοξενούσαμε στο κήπο  και είχε γίνει πλέον μέλος της οικογένειας  καθώς είχε αναπτύξει με τη μητέρα μου τρομερή σχέση και δεύτερον, το εξαιρετικό βίντεο της ιστορίας του Eric με τον Peety, το οποίο και θα αναλύσω παρακάτω. Αρχικά η χελώνα είχε αρχίσει να γίνεται αναπόσπαστο μέλος της οικογένειάς μου και ειδικά με τη μητέρα μου,  που την είχε καθημερινή συντροφιά στο κήπο , μέχρι που μια μέρα πέθανε η χελώνα και συγκλονίστηκα από τον πόνο που διαπίστωσα στα μάτια της..  όταν για δύο μέρες πραγματικά ήταν απαρηγόρητη για το χαμό της αγαπημένης της φίλης,  που τη συντρόφευε  στην καθημερινότητά της και το πόσο της έλειπε τον επόμενο καιρό. Όλα αυτά με έκαναν να αναλογιστώ, όπως όλοι μας λίγο πολύ  και να εμβαθύνω στις σχέσεις που μπορούμε ως άνθρωποι να έχουμε με τα ζώα, με τα συναισθήματα που μπορούμε να προβάλλουμε,  τις θεραπευτικές ιδιότητες που δύναται να μας παρέχει μια ουσιαστική σχέση με ένα ζώο και επεκτείνοντας,  έμμεσα, την ανάγκη να σεβόμαστε το φυσικό μας περιβάλλον γιατί αυτό είναι κάτι το οποίο πρωτίστως μας τροφοδοτεί με ζωή και νόημα για την δική μας ζωή.

Αν ανατρέξουμε  αρχικά στην βιβλιογραφία, η χρήση της θεραπείας μέσω ζώων (pet-therapy ή animalassistedtherapy) δεν είναι κάτι άγνωστο αν και δεν αποτελεί κάτι οικείο και σύνηθες για το περισσότερο κόσμο. Είναι μία μέθοδος η οποία παρέχει συμπληρωματικές θεραπευτικές και υποστηρικτικές ιδιότητες που καλύπτουν το σωματικό, κοινωνικό και ψυχολογικό τομέα των ασθενών και στοχεύει πρωτίστως στη μείωση της ψυχολογικής δυσφορίας, του φόβου λύπης  και του στρες και ταυτόχρονα προάγει την ψυχική ευεξία, βελτιώνει την αυτοεκτίμηση και συμβάλει στην κοινωνικοποίηση. Έχει προτιμηθεί ιδιαιτέρως για ευπαθείς ομάδες με νοητικά προβλήματα με πιο χαρακτηριστικό το σύνδρομο Down- ποιος θα ξεχάσει άλλωστε το βίντεο με το αξιαγάπητο Λαμπραντόρ που ανταλλάσσει τρυφερές και αγαπητικές στιγμές  με ένα παιδί που πάσχει από σύνδρομο Down; Με συναισθηματικές και αγχώδεις διαταραχές, με άτομα που πάσχουν από διαφόρου τύπου άνοιες, για ασθενείς που πάσχουν από Σύνδρομο Επίκτητης Νοσοανεπάρκειας ( AIDS), καρδιοπαθείς, καθώς επίσης και άνθρωποι με ιστορικό κακοποίησης, εσωστρεφείς και μοναχικοί ενήλικες. Αν και από αρχαιοτάτων χρόνων  ήταν γνωστές οι θεραπευτικές διεργασίες από τη σχέση των ανθρώπων με τα ζώα, αξιομνημόνευτη είναι η χρήση των αλόγων στην Αρχαία Ελλάδα για την θεραπεία τραυματιών πολέμου, μόλις το 1960 ο ψυχοθεραπευτής παιδιών BorisM. Levinson(συγγραφέας του Pet – Oriented Child Psychotherapy) εισήγαγε συστηματικά την χρήση του σκύλου στη ψυχοθεραπεία με παιδιά.

Διάφορα προγράμματα βασιζόμενα στις θεραπευτικές ιδιότητες των ζώων είναι θεσμικά κατοχυρωμένα σε πολλές χώρες. Πολλές κρατικές και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις είναι αρωγοί σε προγράμματα pettherapy στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Πολλά ζώα που μπορούν να εξημερωθούν μπορεί να λειτουργήσουν θεραπευτικά όπως  σκύλοι, γάτες, άλογα, δελφίνια, χελώνες, αγροτικά ζώα. Στην Ελλάδα χαρακτηριστικά είναι τα προγράμματα της SarpHellas“Δράση για τα Αδέσποτα-Σκύλοι Θεραπείας Ελλάδας” και το TherapyDogs.gr.

Ποιο είναι εκείνο – ή εκείνα- τα θεμελιώδη συστατικά  της σχέσης του ανθρώπου με ένα ζώο που μπορεί να αποτελέσει ένα τόσο δυνατό «φάρμακο» ώστε να το άτομο να καταφέρει να εκφράσει και να βιώσει συναισθήματα, να διορθώσει τον τρόπο που σχετίζεται με τους άλλους και να επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές στην αυτοεικόνα  και την  αυτοεκτίμηση;Το βίντεο που έφτιαξε ο Eric για τη σχέση του με τον αγαπημένο του σκύλο Peety νομίζω μας καλύπτει πολλά από τα ερωτηματικά.

Το 2010 ο Eric είχε διαβήτη τύπου 2,ήταν 165 κιλά, με πίεση και χοληστερίνη που άγγιζαν επικίνδυνα σημεία και ο γιατρός του τον είχε παροτρύνει να αγοράσει ένα φέρετρο μέσα στα επόμενα 5 χρόνια γιατί δεν θα άντεχε άλλο το σώμα του. Βίωνε συχνά άγχος και  ντροπή με το σώμα του απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους, άρχισε να αποκόβεται κοινωνικά και σιγά σιγά να σταματά να ζει. Με αφορμή ένα περιστατικό σε ένα αεροπλάνο που δέχτηκε τη επίθεση ενός συνεπιβάτη, ο Eric αποφάσισε να πάρει τη ζωή στα χέρια του. Τηλεφώνησε σε ένα διαιτολόγο ο οποίος τον προέτρεψε αρχικά να πάει σε ένα καταφύγιο ζώων και να υιοθετήσει ένα σκύλο με αφορμή να περπατά και να κοινωνικοποιείται. Οπότε ο Eric πήγε και διάλεξε τον Peety,  ένα παχύσαρκο, μέσης ηλικίας και μοναχικό σκύλο ώστε να έχουν κοινά σημεία αναφοράς.

Αυτό όμως που ήταν  μη αναμενόμενο για τον Eric ήταν ότι κατάφερε και ανέπτυξε ένα βαθύ δεσμό με τον Peety και έγιναν δύο αχώριστοι φίλοι. Ήταν ο πρώτος, είτε άνθρωπος είτε ζώο  με το οποίο κατάφερε ο Eric να εκφραστεί και να δεχτεί την αφοσιωμένη αγάπη του σκύλου του, οπότε από εκεί ο Eric βρήκε το κίνητρο να ασκείται περπατώντας καθημερινά με τον αγαπημένο του φίλο, και να τρέφεται πιο υγιεινά. Το αποτέλεσμα εντυπωσιακό: Μέσα σε ένα χρόνο ο Eric κατάφερε να χάσει 65 κιλά και ο Peety 11 κιλά,  να ξεπεράσει το διαβήτη και το πιο σημαντικό, ότι μέσα από την εμπειρία αυτή κέρδισε μια συναισθηματική σχέση, έκτισε μια θετική αυτοεκτίμηση που συνέβαλε στην συναισθηματική ωρίμανσή του και ξεκίνησε να βλέπει τη ζωή του σε ποτήρι μισογεμάτο με στόχους και προοπτικές. Τα συναισθήματα του Erik απέναντι στον σκύλο του αντικατοπτρίζονται με το καλύτερο τρόπο στο τέλος της ζωής του Peety, όταν ο Erik βίωσε το θάνατό του ακριβώς σαν να έχασε το πιο πολύτιμο πράγμα της ζωής του, κάτι που το κόστισε βαθιά και αυτό αποδεικνύει τα βαθιά συναισθήματα του Erik απέναντι στο σκύλο καθώς και  τη ποιότητα της σχέσης τους.

Η ανάγκη να βρει αυτό το «κάτι», τη μυστική συνταγή που θα άλλαζε άρδην τη ζωή του ο Erik τη βρήκε απρόσμενα από την σχέση που ανέπτυξε με το σκύλο του προβάλλοντάς του τα συναισθήματα μοναξιάς, θλίψης και αναξιότητας που ένιωθε , με πιο χαρακτηριστικό το σχόλιο όταν είδε για πρώτη φορά τον Peety και όταν διάβασε την ιστορία του σκυλιού που ήταν μόνος και με προβλήματα και ο σκύλος του επέστρεφε πίσω συναισθήματα αγάπης, αφοσίωσης και πίστης κάνοντας τον Erik να νιώθει μοναδικός και ξεχωριστός. Το κίνητρο εβρέθη και από εκεί και πέρα τα υπόλοιπα ήταν προδιαγεγραμμένα να συμβούν.

Η σχέση που μπορούμε να αναπτύξουμε με ζώα προβάλλοντας συναισθήματα και ανάγκες, φροντίζοντάς τα καθώς και η τρυφερότητα, η αγάπη και η αφοσίωση που μας επιστρέφουν, αποτελούν  βασικούς πυλώνες που μπορούν να αποτελέσουν μια συμπληρωματική – ίσως και βασική- θεραπευτική και διορθωτική εμπειρία που μας φέρνουν πιο κοντά με τους εαυτούς μας αντέχοντας το πόνο, εκφράζοντας τα συναισθήματά μας και βιώνοντάς τα , οικοδομώντας  μια νέα αίσθηση εαυτού πιο αποδεκτή, θετική και αγαπητική και ακτινοβολώντας αυτή τη νέα όψη με νέους τρόπους, σε νέους ανθρώπους και νέες καταστάσεις που θα μας ικανοποιεί και ευχαριστεί.

Η σχέση όμως είναι αμφίδρομη: Στην καθημερινή μας ζωή,δεν παίρνουμε ένα σκύλο, μία γάτα ή γενικότερα ένα ζώο για να ικανοποιήσουμε τις δικές μας ανάγκες εις βάρος του. Όπως όλες οι σχέσεις απαιτούν ευθύνη, χρόνο και χώρο, φροντίδα, ενέργεια και διαθεσιμότητα από εμάς, διαφορετικά αυτό θα αποτελέσει ένα κακοποιητικό περιβάλλον για αυτό.

Η σχέση που μπορούμε να έχουμε με τα ζώα είναι ανεκτίμητη. Εμπεριέχει  τόσες θεραπευτικές και αναζωογονητικές ιδιότητες που επανατοποθετεί στο κέντρο του προβληματισμού τη βασική αξία σεβασμού της φύσης, την ανατροφοδότηση που μας παρέχει, τη  νοηματοδότηση που μας χαρίζει και μας κάνει να σκεφτόμαστε πιο ευαισθητοποιημένα την  συμπεριφορά μας απέναντί τους, τη δυνατότητα να τους φιλοξενούμε στη ζωή και στο χώρο μας – αν βέβαια υπάρχει και εξυπηρετεί- και ενεργές πρακτικές για τη προστασία τους και τη μετέπειτα βιωσιμότητά τους σε ένα κόσμο που μοιραζόμαστε.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Fradelos, E. (2015). Animal assisted therapy for psychiatric patients: A systematic review. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, 19(2).