Σοφία Ηλιοπούλου Άρθρο: Σοφία Ηλιοπούλου,
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή,
Φιλόλογος
Η αλήθεια είναι πως τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται έντονη έξαρση του κοινωνικού φαινομένου της παραβατικής συμπεριφοράς τόσο στους ενήλικες όσο και στους εφήβους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα ΜΜΕ έχουν μεταδώσει γεγονότα που εκτυλίσσονται εντός των σχολικών κοινοτήτων με χαρακτηριστικό την επιθετικότητα των νέων αλλά και άλλα τόσα που υπάρχουν καταγεγραμμένα αλλά δε μεταδόθηκαν ποτέ. Καθότι λοιπόν τέτοιες συμπεριφορές τείνουν να προκαλούν την προσοχή του κόσμου και ιδιαίτερα της επιστημονικής κοινότητας, σύγχρονες διαπολιτισμικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με το παρόν κοινωνικό φαινόμενο, διερεύνησαν διάφορους παράγοντες που εμπλέκονται και ενισχύουν την εμφάνιση αντίστοιχων περιστατικών.
Το σχολείο αν και διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στη ζωή των εφήβων δεν αποτελεί πλέον ασφαλές περιβάλλον. Ολοένα και συχνότερα επιθετικότητα και παραβατικότητα λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια του μαθητικού περιβάλλοντος. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να ληφθεί υπόψη πως ένας έφηβος δεν παραβιάζει ξαφνικά και αυθαίρετα τους κοινωνικούς κανόνες. Τα παιδιά έχουν μάθει να ελέγχουν κοινωνικές συμπεριφορές και να υπακούν σε κανόνες μέσα από την οικογένεια, γεγονός το οποίο συμβάλλει στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Επίσης έχει αποδειχθεί ότι κι ο βιολογικός παράγοντας επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά του εφήβου, καθώς η δυσκολία ελέγχου της παρόρμησης συνδέεται με την εγκεφαλική λειτουργία και πιο συγκεκριμένα με τους νευροδιαβιβαστές και τους υποδοχείς της σεροτονίνης. Εκτός όμως από το βιολογικό υπόβαθρο τέτοιων συμπεριφορών, έρευνες μαρτυρούν πως τέτοιου είδους συμπεριφορές συνήθως σχετίζονται και με τα προσωπικά βιώματα, πέρα των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι οι έφηβοι με παραβατικές συμπεριφορές είναι συχνά οι ίδιοι αυτόπτες μάρτυρες σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ή έχουν υποστεί και οι ίδιοι κακοποίηση είτε λεκτική, είτε σωματική, είτε ψυχολογική.
Δε θα μπορούσαμε όμως να παραλείψουμε και τον ζωτικό ρόλο που έχουν οι συνομήλικοι σε αυτές τις περιπτώσεις και η έμφυτη τάση των εφήβων για αποδοχή σε συνδυασμό με το αίσθημα του ανήκειν. Είναι κοινώς αποδεκτό πως συχνά η απόρριψη από τους συνομηλίκους είναι εκείνη που πυροδοτεί την επιθετικότητα και ενισχύει την αντικοινωνική συμπεριφορά.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
DeLisi M., Vaughn M., Gentile D., Anderson C., Shook J., (2012). Violent video games,delinquency, and youth violence. New evidence: Youth violence and juvenile justice Vol. 11, No. 2.
Dietrich K., Ris D., Succopp P., Berger O., Bornschein R., (2001). “Early exposure to lead and juvenile delinquency”, Neuroscience and technology, p. 511-518.
McDavid J., McKandless B., (1962). “Psychological theory, research and juvenile delinquency”. Journal of criminal law and criminology Vol. 53, Is. 1.
Moffitt T. E., (1993). “Adolscence –Limited and Life-course –persistent antisocial behavior: a developmental taxonomy”, Psychological review Vol. 100, No. 4.
Loeber L., (1990). “Development and risk factors of juvenile antisocial behavior and delinquency”,Clinical Psychological Review Vol. 10, p. 1-41.