Κωνσταντίνα ΚορδώνηΆρθρο: Κωνσταντίνα Κορδώνη
Φοιτήτρια Τουρκικών και Ασιατικών Σπουδών
Επιμέλεια: Πηνελόπη Ζαχαρία
Φιλόλογος
Αν θέλαμε να κατηγορήσουμε τη σύγχρονη κοινωνία για ένα πράγμα, θα ήταν ίσως για την παθογένειά της και την έλλειψή της από αυθεντικά και ουσιαστικά συναισθήματα. Τουλάχιστον έτσι μας είπαν οι γονείς μας και το σχολείο μας. Μας ενημέρωσαν για έναν κόσμο που δεν επικοινωνεί πια ουσιαστικά, αλλά κρύβεται πίσω από κάθε λογής ηλεκτρονικό κουτί.
Παρ’ όλα αυτά, με την τεχνολογική ανάπτυξη βλέπουμε πως οι διαδικτυακές συνομιλίες και -κάθε είδους- σχέσεις αυξάνονται. Αυτό, όμως, που αμφισβητείται είναι η ποιότητά τους. Διότι θεωρείται αδιανόητο να υπάρξει μια αυθεντική και ποιοτική σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, εάν αυτή συμπεριλαμβάνει μια οθόνη και ένα πληκτρολόγιο. Οι νέες γενιές, όμως, έκτος από τη βασική τους έλξη προς το διαδίκτυο, γνωρίζουν στον κόσμο ένα διαφορετικό τρόπο αλληλεπίδρασης των ανθρώπων, ο οποίος ταυτόχρονα παρουσιάζει μια αγνότητα και μια αυθεντικότητα. Γίνεται, ουσιαστικά, μια ανάκτηση των συναισθημάτων που ορισμένοι ισχυρίζονταν ότι η κοινωνία έχασε, μέσα όμως από έναν εκσυγχρονισμένο τρόπο.
Είναι, λοιπόν, αληθινά τα συναισθήματά μας; Είμαστε θύματα ενός ανεπτυγμένου συστήματος που προωθεί τις επιφανειακές σχέσεις ή όλο αυτό είναι απλά μια μέθοδος προσαρμογής;
Πριν καταλήξω σε οτιδήποτε, θα ήθελα να παραθέσω τις απόψεις μου φιλτραρισμένες μέσα από μια ταινία του 2013, με τον τίτλο «Her», του σκηνοθέτη και σεναριογράφου Spike Jonze. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε μια εκσυγχρονισμένη και φουτουριστική πλευρά του Λος Άντζελες, στην οποία οι άνθρωποι έχουν υιοθετήσει καινούριους τρόπους οργάνωσης της ζωής τους μέσω ανεπτυγμένων προγραμμάτων. Το σημείο αναφοράς στην ταινία είναι η εμφάνιση ενός νέου προγράμματος, το λεγόμενο OS (operating system), το οποίο σε εφοδιάζει με ένα ακουστικό και μια μικρή οθόνη προβολής. Το OS είναι προγραμματισμένο να έχει τη δική του προσωπικότητα και καθ’ όλη τη διάρκεια της επικοινωνίας του να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται. Ο πρωταγωνιστής επιλέγει γυναικεία φωνή για το δικό του πρόγραμμα, το οποίο ονομάζεται Samantha, και δημιουργεί άθελά του μια μοναδική σχέση μαζί του. Το νόημα αυτής της παράξενης και εξωπραγματικής σχέσης είναι πως από τη μία η Samantha, μια απλή φωνή με απίστευτο χιούμορ, ευφυΐα και ουσιαστική αγάπη για τον πρωταγωνιστή, καταφέρνει να καλλιεργήσει μια ξεχωριστή προσωπικότητα, και από την άλλη ο Theodore (πρωταγωνιστής) καταφέρνει να βρει την αληθινή αγάπη στο πιο απρόσμενο μέρος.
Αν θέλαμε, θα μπορούσαμε να αμφισβητήσουμε όλη τη σχέση τους και τα συναισθήματα που αναπτύχθηκαν μεταξύ τους, όμως γίνεται φανερό πως κάθε μόριο αυτής της σχέσης είναι κάτι περισσότερο από αληθινό. Έχει στολιστεί με όλα τα χαρακτηριστικά, από τη μία του έρωτα μέσα από την ανασφάλεια και την αμφισβήτηση, το πάθος, την αγωνία, την ανησυχία και το άγχος, και από την άλλη της αγάπης μέσα από το αίσθημα της πληρότητας, της ευτυχίας, της ευεξίας, την αίσθηση της παρουσίας του άλλου παρά την απουσία του.
Αυτή η ρομαντική ιστορία δεν με έκανε να συνειδητοποιήσω την έλλειψη ουσίας στις σχέσεις των σύγχρονων ανθρώπων, οι οποίοι όντως ενστερνίζονται σε μεγάλο βαθμό την τεχνολογία, αλλά να ερευνήσω τους τρόπους έκφρασης της αγάπης σε κάθε εποχή. Είναι αδιαμφισβήτητο πως η ύπαρξη της αγάπης μάς κρατάει ζωντανούς. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια ανάγκη, μια κραυγή για επιβίωση. Σύμφωνα με τις αρχές της Βιολογίας, το ον που επιβιώνει είναι αυτό που έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται καλύτερα στο περιβάλλον του. Ίσως, λοιπόν, η στροφή και η εμπιστοσύνη του ανθρώπου στην τεχνολογία να είναι η προσπάθειά του να επιβιώσει στη σύγχρονη εποχή, και αυτό δεν κάνει τα συναισθήματά του λιγότερο αληθινά. Ειλικρινά, αυτός που αρνείται την εποχή του καταλήγει συνήθως να τρελαίνεται.
Κατά την άποψή μου και επηρεαζόμενη από ένα λογοτεχνικό αριστούργημα του Αντώνη Σαμαράκη, «Το Λάθος», σε κάθε περίπτωση αυτό που σώζει τον άνθρωπο από «τοξικές» και «δηλητηριώδεις» καταστάσεις είναι η ίδια η ανθρωπιά του. Αυτή είναι που μπορεί και αλλάζει τον κόσμο και επαναπροσδιορίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Κάθε στάλα της οντότητάς του πρέπει να γίνεται αποδεκτή, είτε πρόκειται για τη συμπόνια και την ευαισθησία είτε για τη λογική και τον εγωισμό. Η ερωτική πλευρά του ανθρώπου είναι που προκαλεί τη σύγχυση. Σε κάποιο σημείο της ταινίας («Her») χαρακτηρίζεται ο έρωτας ως μια «κοινωνικά αποδεκτή τρέλα», και αυτή η φράση ουσιαστικά φανερώνει την έλλειψη ορίων που μπορεί να γνωρίσει αυτό το συναίσθημα. Ταυτόχρονα, όμως, και την ικανότητά του να σμιλεύεται με το σωστό τρόπο, για να γίνει ένα μ’ εμάς και να παραμείνει αγνό, αληθινό, να μετατραπεί σε ουσιαστική αγάπη.
Συνοψίζοντας, όλοι χρειαζόμαστε μια γλυκιά φωνή, μια παρουσία, για να ξέρουμε πως βρίσκεται κάπου, σε κάποιο σημείο της ζωής μας, ακόμα κι αν η αγάπη της είναι κρυμμένη σε ένα αρχείο του υπολογιστή μας. Η ακλόνητη ελπίδα του ανθρώπου τον βοηθά να αναζητά την αγάπη… παντού.