Συναισθηματικά βαμπίρ: Όταν ο περίγυρος θρέφεται από την ψυχή σου

Άρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου,
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος, MSc

Επιμέλεια: Μαρία  Σουρτζή,
Φιλόλογος

– Συναναστρέφεσαι με άτομα που νιώθουν ότι είναι μοναδικά κι ανώτερα, άρα τους αξίζει και μία ιδιαίτερη μεταχείριση από όλους;

– Υπάρχουν φίλοι και γνωστοί από τον περίγυρό σου που σου ροκανίζουν τον ελεύθερό σου χρόνο αναλύοντας τα δικά τους προβλήματα, ενώ δεν έχουν σχεδόν ποτέ χρόνο αν τους χρειαστείς εσύ;

– Κάθε φορά που συναναστρέφεσαι με ένα συγκεκριμένο άτομο νιώθεις πως πρέπει να προσέξεις υπερβολικά τι θα πεις και πώς θα φερθείς λόγω της έντονης κριτικής που συνήθως ασκεί εις βάρος σου;

– Έχει τύχει να συνεβρεθείς με άτομο το οποίο θεωρεί πως τα δικά του προβλήματα είναι τεράστια σε σύγκριση με των υπολοίπων και επιδιώκει να προσελκύσει τον οίκτο μέσα από τη συμπεριφορά του και τις περιγραφές του;

– Όταν συναντιέσαι με κάποιον οικείο νιώθεις ότι σε πλημμυρίζουν οι τύψεις και οι ενοχές και δεν μπορείς να αρνηθείς αυτό που σου ζητάει;

Αν απάντησες θετικά έστω και σε μία ερώτηση, τότε το πιο πιθανό είναι να έχεις στον περίγυρό σου ένα συναισθηματικό βαμπίρ, δηλαδή έναν άνθρωπο που ζει μέσα από την άντληση της ψυχικής σου ενέργειας. Ποια άτομα λοιπόν μπορούν να χαρακτηριστούν ως συναισθηματικά βαμπίρ;

Συναισθηματικό βαμπίρ μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε από τον περίγυρο και αφορά οποιαδήποτε μορφή σχέσης (εργασιακή, φιλική, ερωτική, συγγενική). Οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να είναι υπεράνω υποψίας και να χρειαστεί ένα εύλογο διάστημα για να τους διακρίνει κάποιος που τους συναναστρέφεται. Δεν υπάρχει διάκριση στο φύλο, στην ηλικία, στη μόρφωση ή στο επάγγελμα που ασκεί το συναισθηματικό βαμπίρ. Ουσιαστικά, θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε προσπαθεί συστηματικά μέσα από την στάση του και την συμπεριφορά του να δημιουργήσει συνειδητά ή ασυνείδητα ένα τοξικό περιβάλλον στη σχέση του με τα άτομα που εμπλέκεται (Bernstein, 2001).

Στην πραγματικότητα τα βαμπίρ αποσκοπούν στη μείωση της αυτοεκτίμησης των άλλων και στην καλλιέργεια αρνητικών συναισθημάτων στους γύρω τους, όπως είναι ο φόβος, ο θυμός, το άγχος, λόγω του ότι οι ίδιοι ζουν μια ζωή κενή νοήματος και κυριαρχεί το αίσθημα του ανικανοποίητου. Με το να ρουφάνε την ψυχική ενέργεια και τη θετική διάθεση των υπολοίπων θέλουν να καλύψουν τα δικά τους συναισθήματα αναξιότητας και ανεπάρκειας (Βαρβόγλη, 2018). Πρόκειται δηλαδή για άτομα βαθιά πληγωμένα από το παρελθόν τα οποία έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και δεν είναι ικανοποιημένα από την ποιότητα της δικής τους ζωής, γι’ αυτό και ζουν ως αρπακτικά παράσιτα εις βάρος των υπολοίπων. Με λίγα λόγια, η τοξική τους συμπεριφορά οφείλεται σε δικά τους αρνητικά βιώματα που προσπαθούν να ξεπεράσουν δημιουργώντας τραύματα σε άλλους ανθρώπους. Στην πράξη, πρόκειται για μια συναισθηματική παγίδα που έχουν εμπλακεί και δε γνωρίζουν πώς να ξεφύγουν. Εύλογα λοιπόν γεννάται το ερώτημα αν τα συναισθηματικά βαμπίρ φέρονται με τον ίδιο τρόπο στις σχέσεις τους ή διαφοροποιούνται με κάποιον τρόπο ανάλογα με το άτομο και την περίσταση (Sayers, 2018).

Τα συναισθηματικά βαμπίρ στόχο έχουν -όπως προαναφέρθηκε- το συναισθηματικό άδειασμα και την κατάρρευση των γύρω τους. Επομένως δημιουργούν τοξικές σχέσεις σε όλα τα επίπεδα συναναστροφής με ανθρώπους. Οι κατηγορίες τέτοιων ατόμων είναι πολλές και διαφορετικές, καθώς και οι στρατηγικές για να πετύχουν τον σκοπό τους είναι ξεχωριστές. Μερικά κοινά χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα: Ένα συναισθηματικό βαμπίρ συνηθίζει να είναι εγωκεντρικό και να αδιαφορεί για τις ανάγκες των γύρω του, έχει έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία, αφού δείχνει να υποτιμά τους υπόλοιπους και να υπερεκτιμά τον τρόπο ζωής του, επιδιώκοντας πάσει θυσία τον θαυμασμό και την επιβεβαίωση, έχει στοιχεία δραματικά, καθώς αρέσκεται στις υπερβολικές αντιδράσεις προκειμένου να εξασφαλίσει με κάθε τρόπο την προσοχή του περίγυρου, έχει την τάση να θυματοποιείται και να καλλιεργεί τύψεις για τα προβλήματά του στα κοντινά του πρόσωπα, ή/ και να εμπλέκεται σε ίντριγκες και φασαρίες -συχνά- παρουσιάζοντας έντονη κυκλοθυμία και δημιουργώντας συναισθηματική σύγχυση στους άλλους. Αν υπάρχει συναναστροφή με ένα άτομο που κατά εξακολούθηση πληγώνει και φορτίζει συναισθηματικά τους άλλους, τότε πρόκειται για επαφή με συναισθηματικό βαμπίρ (Forward, 2019). Όταν διαπιστωθεί αυτό απαιτείται η ενεργοποίηση των κατάλληλων συναισθηματικών αμυνών και η χρήση της ατομικής συναισθηματικής ασπίδας, προκειμένου να μην εισχωρήσει το δηλητήριο και η τοξικότητα του ατόμου αυτού στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στις αντιδράσεις όσων δέχονται τοξική επίθεση. Με ποιον τρόπο μπορεί κάποιος να προστατευθεί από μια σχέση που κυριαρχεί το συναισθηματικό δηλητήριο;

Μια συνηθισμένη λανθασμένη στρατηγική που εφαρμόζουν τα θύματα των συναισθηματικών βαμπίρ είναι η διαρκής προσπάθεια να ικανοποιήσουν και να κερδίσουν την αποδοχή τους (Northrup, 2018). Με αυτό τον τρόπο ενισχύουν την τοξική συμπεριφορά και το αποτέλεσμα είναι η τοξικότητα να δημιουργήσει επιπλέον τοξικότητα. Κάθε σχέση είναι μοναδική, άρα και η διαχείριση διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση. Ωστόσο, συνήθως έχει θετική έκβαση η οριοθέτηση αυτών των ανθρώπων με ευγενικό τρόπο. Σε άλλες περιπτώσεις ίσως είναι χρήσιμη η αδιαφορία και η συναισθηματική απομάκρυνση. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το υποστηρικτικό δίκτυο του εκάστοτε ατόμου και η επαφή με θετικούς ανθρώπους, ώστε να λειτουργήσει ως αντίδοτο στην αρνητικότητα. Είναι λάθος να εμπλακεί κάποιος συναισθηματικά με ένα βαμπίρ και να επιδιώξει να αλλάξει τον τρόπο που φέρεται και κινείται. Είναι πολύ χρήσιμο να υπάρχουν ρεαλιστικές προσδοκίες από την κάθε συναναστροφή. Τα συναισθηματικά βαμπίρ σπανίως αναγνωρίζουν ότι σφάλλουν και πληγώνουν τους άλλους.  Αν λοιπόν δεν αναγνωρίσει κάποιος ότι είναι τοξικός, πώς θα λάβει την απόφαση να αλλάξει τον τρόπο που σχετίζεται με τους άλλους (Simon, 2010); Ακριβώς επειδή η πιο ισχυρή συναισθηματική ασπίδα απέναντι στα βαμπίρ είναι η αυτογνωσία και ο αυτοέλεγχος, καλό είναι πριν διαγνώσουμε κάποιον ως συναισθηματικό βαμπίρ να αναρωτηθούμε μήπως τελικά εμείς φερόμαστε τοξικά απέναντι στους άλλους και εντέλει τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να αλλάξουμε μοτίβο συσχέτισης με τους γύρω μας.

 Βιβλιογραφίκες Αναφορές

Βαρβόγλη, Λ. (2018). Συναισθηματικά βαμπίρ: Οδηγός ψυχικής επιβίωσης. Αθήνα: Mamaya.

Bernstein, A., J. (2001). Emotional vampires: Dealing with people who drain you dry. New York: Mc Graw – Hill.

Forward, S. (2019). Emotional blackmail: When the people in life use fear, obligation and guilt to manipulate you. New York: Harper Perennial.

Nothrup, C. (2018). Dodging energy vampires: An empath’ s guide to evading relationships that drain you and restoring your health power. New York: Hay House.

Sayers, T. (2018). Energy vampires: How to protect yourself from toxic people with narcissistic tendencies. Essex: Tony Sayers, independently published.

Simon, G., K. (2010). In sheep’s clothing: Understanding and dealing with manipulative people. Michigan: Parkhurst Brothers Publishers.