Γεωργία ΚιζιρίδουΆρθρο: Γεωργία Κιζιρίδου,
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος, MSc
Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή,
Φιλόλογος
«Είμαι 38 χρονών και όλα στη ζωή μου μοιάζουν τακτοποιημένα. Δουλεύω, έχω τα χόμπι μου, τους φίλους μου… Ώσπου γνώρισα αυτήν… Τελείως τυχαία και χωρίς να το θέλω και να το προγραμματίσω, εμφανίστηκε μπροστά μου στη δουλειά. Είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι δε θα ασχοληθώ ποτέ ξανά με το άλλο φύλο. Ειδικά μετά την τελευταία φορά… Και τώρα ήρθε εκείνη στη ζωή μου για να με ταράξει… Έχει όλα τα καλά… Είναι πανέμορφη, έξυπνη, ευγενική, έχει χιούμορ… Μου αρέσει τόσο πολύ που την αποφεύγω για να μην καταλάβει κάτι… Αυτή τη φορά ξέρω τι πρέπει να κάνω… Θα την απορρίψω πρώτος, για να μην απορριφθώ…»
Όλο και πιο συχνά γίνεται συζήτηση για ποιο λόγο άνθρωποι και των δύο φύλων, ενώ φαινομενικά έχουν αρκετά θετικά στοιχεία εξωτερικά και εσωτερικά, είναι μόνοι τους και δείχνουν να απέχουν από τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Είναι άραγε συνειδητή επιλογή ή αποτέλεσμα αποφυγής;
Όντως υπάρχει μια συνειδητοποιημένη μερίδα ανθρώπων που επιλέγουν για ένα διάστημα να εστιάσουν την προσοχή στον εαυτό τους και στην αυτοβελτίωσή τους. Δε νιώθουν εξαρτημένοι από κάποιον άλλο, ούτε είναι ερωτευμένοι με την ιδέα να συνάψουν σχέση στενή και αποκλειστική με κάποιον. Ωστόσο, ένα άλλο ποσοστό ενώ δείχνει πως θα ήθελε -και επιφανειακά τουλάχιστον θα μπορούσε- να βρίσκεται σε σχέση, σταθερά απέχει και απορρίπτει τις εν δυνάμει επιλογές που παρουσιάζονται, προφασιζόμενοι ποικίλες δικαιολογίες που αφορούν είτε το άλλο άτομο, είτε τον ίδιο τους τον εαυτό. Πρόκειται λοιπόν για τάση της εποχής η αποφυγή των προσωπικών σχέσεων και η έμφαση στον ατομισμό;
Από την ανθρωπολογική σκοπιά, ο άνθρωπος ανέκαθεν ήθελε να ανήκει σε μικρές ομάδες ανθρώπων και να διατηρεί στενούς δεσμούς με άλλους ανθρώπους της φυλής του, προκειμένου να προστατευθεί από τα άγρια ζώα κι από άλλους αγνώστους σε αυτόν ανθρώπους. Επομένως είναι καταγεγραμμένο ως συμπεριφορά επιβίωσης η σύναψη στενών σχέσεων. Στη σύγχρονη εποχή βέβαια, οι συνθήκες έχουν αλλάξει και οι κίνδυνοι δεν παραμένουν οι ίδιοι. Ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί σωματικά να επιβιώσει ζώντας μόνος ή και επιλέγοντας τη μοναξιά και τη μοναχικότητα ως τρόπο ζωής. Ο κίνδυνος στις μέρες μας τείνει να παγιωθεί ως ο φόβος της απόρριψης από τους άλλους και ειδικά ο φόβος της απόρριψης από άτομα που έχει υπάρξει ήδη συναισθηματική επένδυση. Γιατί οι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ την απόρριψη, ειδικά από το άλλο φύλο;
Η απόρριψη έχει συνδεθεί με αρνητικά συναισθήματα (φόβο, θυμό, στενοχώρια που σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί σε κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές), τα οποία διαταράσσουν την ψυχική ισορροπία του κάθε ατόμου ακόμη κι από την παιδική ηλικία. Οι περισσότεροι όταν απορρίπτονται θεωρούν ότι απειλείται η συναισθηματική τους επάρκεια και ως μηχανισμό άμυνας χρησιμοποιούν την απομόνωση και την αποφυγή των στενών σχέσεων, προκειμένου να προστατευθούν από την τραυματική εμπειρία. Μία μεγάλη μερίδα ενηλίκων που έχουν βιώσει εμπειρίες απόρριψης σε πολλαπλά επίπεδα τις αντιμετωπίζουν ως προσωπική υπόθεση κι έχουν την τάση να υιοθετούν μια στάση αυτομομφής και αυτοκατηγορίας, θεωρώντας πως οι ίδιοι ευθύνονται που δεν είναι επιθυμητοί από τους άλλους. Μάλιστα πιστεύουν πως αν προσαρμοστούν στα ενδιαφέροντα και στις απαιτήσεις των άλλων, ίσως να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι αρεστοί κι αποδεκτοί. Στην ουσία κινούνται με μειωμένη αυτοεκτίμηση και φοβική αυτοαντίληψη. Υπάρχει παρόλα αυτά θετική πλαισίωση αναφορικά με την απόρριψη;
Η απόρριψη βιώνεται ως μια δυσάρεστη εμπειρία από την πλειονότητα των ανθρώπων. Ωστόσο φαίνεται πως τα άτομα που δεν έχουν τάσεις συναισθηματικής εξάρτησης από τους άλλους, αλλά νιώθουν επαρκείς και πλήρεις σε σχέση με τον εαυτό τους, επανέρχονται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς σε σχέση με αυτούς που λειτουργούν με λιγότερο συναισθηματικά ώριμο τρόπο. Στην ουσία μέσα από κάθε απόρριψη ο καθένας μαθαίνει και ενδεχομένως να είναι μια ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει τις πραγματικές του επιθυμίες και ανάγκες. Η απόρριψη συνεπώς είναι μια διδακτική εμπειρία, ώστε την επόμενη φορά που θα υπάρχει στενή συναισθηματική εμπλοκή, το άτομο να εστιάσει περισσότερο στα ποιοτικά χαρακτηριστικά που το ίδιο επιζητά από τον/την άλλον/η. Όταν λοιπόν δεν αποφεύγει κάποιος τις εμπειρίες, αλλά μαθαίνει μέσα από αυτές, βρίσκεται ένα βήμα πριν τον στόχο του.
Σε τελική ανάλυση, δεν είναι εφικτό να είναι όλοι αρεστοί σε όλους. Όσο δικαίωμα έχει κάποιος να μας απορρίψει, άλλο τόσο δικαίωμα έχουμε κι εμείς να τον απορρίψουμε. Ακόμα κι αν προκύψουν απανωτές απορρίψεις, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι σχετίζεται με εμάς, αλλά ίσως με τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, τα ενδιαφέροντα και τις στάσεις του άλλου. Το να δέχεται κάποιος την απόρριψη μπορεί να αποβεί έως και θεραπευτικό, μέσα από τη συναισθηματική του ωρίμανση. Εξάλλου η χειρότερη μορφή απόρριψης είναι η αυτοαπόρριψη. Πριν λοιπόν αποφασίσεις να απορρίψεις για να μην απορριφθείς, ρώτα τον εαυτό σου πώς θα ήταν η ζωή σου αν δεν φοβόσουν τόσο πολύ;
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Harding, M. (2015). Exhilarated life: Hapiness ever after. Bloomington: Balboa Press.