Σοφία ΒελωτάΆρθρο: Σοφία Βελωτά,
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Επιμέλεια: Μαρία Σουρτζή,
Φιλόλογος
Μεγάλωσα σε μια μεσοαστική οικογένεια ακούγοντας καθημερινά γύρω μου ότι η τάδε έφτιαξε τη ζωή της ενώ ο δείνα τη χάλασε, εννοώντας ότι κάποιος παντρεύτηκε και κάποιος χώρισε. Ήταν μια εποχή που οι συμμαθήτριές μου, πριν κλείσουν τα είκοσι, είχαν παντρευτεί και οι περισσότερες είχαν παιδιά. Οι λέξεις δε για να χαρακτηρίσουν τους ανύπαντρους εκείνη την εποχή ήταν για τους άντρες μαγκούφης και για τις γυναίκες γεροντοκόρη. Για τους διαζευγμένους ζωντοχήρος και ζωντοχήρα αντίστοιχα. Όλη η πολιτισμική παιδεία (κουλτούρα) του λαού μου πάνω στο θέμα της συντροφικότητας συσσωρευμένη σε τέσσερις λέξεις…
Ούσα είκοσι πέντε ετών και ανύπαντρη, η αγωνία των γονιών μου να αποκατασταθώ, κορυφώθηκε. Τα σχόλια του κοινωνικού περιβάλλοντος γύρω από το άτομό μου δεν είχαν τελειωμό. Το κύριο σύνθημα ήταν «Φτιάξε ένα ράφι!», ενώ το τετελεσμένο συμπέρασμα «Δεν κατάφερε να φτιάξει την ζωή της!».
Θυμάμαι τον εαυτό μου να ρωτάει την μητέρα μου «Θέλεις να παντρευτώ ή να είμαι ευτυχισμένη;» κι εκείνη να απαντά «Θέλω να παντρευτείς για να είσαι ευτυχισμένη!», σαν η προσωπική μου ευτυχία να κρυβόταν κάτω από το στεφάνι που θα φορούσα στην εκκλησία με καμιά εκατοστή μάρτυρες για το γεγονός.
Όταν χώρισα -ναι, παντρεύτηκα τελικά, αλλά για τους σωστούς λόγους αποκλειστικά για εμένα, στο εκεί και τότε-, το σύνθημα του κοινωνικού περιβάλλοντος για το άτομό μου άλλαξε: «Απέτυχε στο γάμο της!», ενώ αρκετά χρόνια αργότερα το τετελεσμένο συμπέρασμα μετουσιώθηκε σε: «Δεν κατάφερε να ξαναφτιάξει την ζωή της!».
Όταν σήμερα με ρωτούν αν θα ξαναφτιάξω την ζωή μου, χαμογελώ. Καταλαβαίνω ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι είναι γεμάτοι προκαταλήψεις, πεποιθήσεις και όρους αξίας (όροι που θέτουν οι σημαντικοί άνθρωποι της ζωή μας προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί και αγαπητοί), ενδοβαλμένους από την παιδική τους ίσως ηλικία, όντες πεπεισμένοι ότι για να είναι ευτυχισμένος ένας άνθρωπος πρέπει οπωσδήποτε να έχει εις γάμου κοινωνία σύντροφο. Σε αντίθετη περίπτωση θα έρθει η μιζέρια, η δυστυχία, το θεριό της μοναξιάς. Η μεγάλη αλήθεια είναι, πως ό,τι απόφαση πήρα στη ζωή μου ήταν αποκλειστικά για να την «φτιάξω» και δεν θεώρησα ποτέ ότι ήταν «χαλασμένη». Σε αυτό το σημείο, ίσως είναι ωφέλιμο να αναλογιστεί ο καθένας τι σημαίνει για τον ίδιο «φτιάχνω την ζωή μου» καθόσον είναι μια βαθιά προσωπική υπόθεση, κι εγώ μπορώ να μιλήσω αποκλειστικά και μόνο για τον εαυτό μου.
Προσωπικά, πέρασα από το ίδιο στάδιο των εν λόγω πεποιθήσεων και έμεινα εκεί λίγα χρόνια, αναλογιζόμενη και τρομοκρατημένη πως θα είναι η ζωή μου αν δεν βρω έναν άνθρωπο για τα «γεράματά μου». Αυτό που ανακάλυψα στην πορεία του χρόνου, είναι πως το δικό μου θηρίο της μοναξιάς, ερχόταν και έτρωγε ανεμπόδιστα τη ψυχή μου, όταν στην αγωνία μου να έχω συντροφιά προκειμένου να μην βιώσω μοναξιά, θυσίαζα κομμάτια του εαυτού μου, ως αποτέλεσμα, να βιώνω μοναξιά τελικά. Κατάλαβα πως όσο πιο μακριά βάδιζα από τον πυρήνα μου και τις προσωπικές μου αναζητήσεις και «προσαρμοζόμουν» με τους άλλους, στον βωμό της συντροφικότητας, τόσο περισσότερο θέριευε η μοναξιά μέσα μου. Όπως αναφέρει ο Rogers (1980, σελ. 144), «το σπλαχνικό βίωμα ενός προσώπου είναι μια πολύτιμη πηγή από την οποία μπορεί να αντλήσει και την οποία μπορεί να εμπιστευτεί».
Συνειδητοποίησα δε, πως όταν άκουγα προσεκτικά, με κατανόηση και σεβασμό τον εαυτό μου, στο τι πραγματικά ο ίδιος επιθυμεί, η μοναξιά μου έφευγε. Η τελική απομάκρυνσή μου από τη μοναξιά και η οριστική διάλυση της σχέσης μου μαζί της, ήταν όταν «συνάντησα» τον εαυτό μου και του συστήθηκα από την αρχή. Χωρίς όρους αξίας, χωρίς πεποιθήσεις, χωρίς «πρέπει», αλλά με διαφάνεια, κατανόηση και αγάπη. Μίλησα μαζί του και τον ρώτησα τι πραγματικά κάνει τον ίδιο ευτυχισμένο, θέτοντας τους προσωπικούς μου όρους αξίας, που ταίριαζαν αποκλειστικά στη δική μου ψυχοσύνθεση και συνδαύλιζαν την ευτυχία μου, ώστε να γίνω ο θερμότερος υποστηρικτής μου. Έπαψα να τον επικρίνω και άρχισα να τον κατανοώ περισσότερο, λέγοντάς του ότι ήταν ένας άνθρωπος άξιος να αγαπηθεί, άσχετα αν δεν πληρούσε τα τρέχοντα κοινωνικά πρότυπα. Ο Rogers (1980, σελ. 147) αναφερόμενος στην περίπτωση της Elen West -μια υπόθεση η οποία απασχόλησε ευρέως τον κλάδο της ψυχολογίας περί το 1920- θεωρούσε πως αν η Elen είχε ακολουθήσει την προσωποκεντρική θεραπεία «αντιστεκόμενη στις κοινωνικές πιέσεις, συχνά επιλέγοντας να ενεργήσει ακόμη κι αν ήταν αβέβαιη για το αποτέλεσμα, θα ήταν οδυνηρό, θα είχε κόστος, μερικές φορές θα ήταν ακόμα και τρομακτικό. Αλλά θα ήταν πολύτιμο: το να είναι κανείς ο εαυτός του αξίζει ένα μεγάλο τίμημα. Θα είχε επίσης πολλές άλλες πολύτιμες πτυχές».
Ο Dewey (1993) ως αναστοχασμό ορίζει την επίμονη και συστηματική εξέταση των πεποιθήσεών μας ή των ιδεοληψιών μας, εξιχνιάζοντας τις βάσεις που τις στηρίζουν, καθώς και τα επακόλουθα συμπεράσματα στα οποία αυτός μας οδηγεί.
Αναστοχάστηκα λοιπόν πάνω στις πεποιθήσεις μου και έριξα φως στις άγνωστες περιοχές του εαυτού μου, με ανοιχτότητα, χωρίς την απειλή της συνήθους αυτοεπίκρισής μου. Αυτό με οδήγησε στο να βρω και να θέσω τις δικές μου προσδοκίες και στόχους για το μέλλον μου, χωρίς την πρόθεση να ικανοποιήσω τους άλλους, αλλά εμένα, δίνοντάς μου την ελευθερία, του να είμαι εγώ, τιμώντας τον εαυτό μου με τις επιλογές μου και όχι τιμώντας τις προσδοκίες των άλλων για εμένα. Αποφάσισα να αποδεχτώ όλες τις περίπλοκες και αντιφατικές μου διαμορφώσεις ώριμες ή ανώριμες, ούσα ανοιχτή στην εμπειρία αφενός της αυτοεξερεύνησης, αφετέρου απέναντι στους άλλους, χωρίς την ανάγκη να συγκρίνομαι, εκτιμώντας τον αγώνα που έκανα για να φτάσω μέχρι εδώ.
Αφουγκράζοντας ολιστικά πολλές φορές τις αντιδράσεις των ανθρώπων γύρω μου, νιώθω ότι μου αφήνουν μια γεύση ότι χρειάζονται παρέα γιατί δεν αντέχουν την παρέα με τον εαυτό τους. Την ημέρα που κατάφερα όλα όσα προανέφερα, δηλαδή να είμαι ολοκληρωτικά εγώ σε όλες μου τις εκφάνσεις, ένιωσα να με αγαπώ περισσότερο και να με αποδέχομαι καθολικά. Έβαλα ένα ποτήρι κρασί και έκανα παρέα στον εαυτό μου, με την σκέψη ότι βρίσκομαι με την καλύτερη δυνατή παρέα της ημέρας, ίσως με μία από τις καλύτερες παρέες της ζωής μου, νιώθοντας πληρότητα. Εκείνη την ημέρα ένιωσα ότι έφτιαξα τη ζωή μου σε βάθος.
Όταν αγαπώ, σέβομαι και αποδέχομαι τον εαυτό μου, δεν έχω ανάγκη να προσποιηθώ κάτι που δεν είμαι για να με αγαπά κάποιος άλλος. Όταν αποδέχομαι τον εαυτό μου, δεν είναι υπόθεση που πρέπει να λύσω αν δεν με αποδέχεται κάποιος άλλος. Δεν είμαι αντικοινωνική, τουναντίον. Επιλέγω πλέον ανθρώπους που δίνουν νόημα στη ζωή μου και με εμπλουτίζουν ψυχικά και πνευματικά, ενώ παράλληλα με αποδέχονται γι’ αυτό ακριβώς που είμαι.
Αποδαιμονιοποιώντας το επιβεβλημένο κοινωνικό πρόσταγμα, του πρέπει να παντρευτείς ή πρέπει να έχεις σύντροφο για να είναι φτιαγμένη η ζωή σου, μπορώ πλέον να ανασάνω με ανακούφιση… Προσωπική μου σκέψη είναι ότι, δεν εξαρτάται από το γάμο, από την απόκτηση παιδιών, από τα πτυχία, από τα χρήματα, από την αναγνωσιμότητα κ.ο.κ., αλλά από τις προσωπικές επιτυχίες που αφορούν τον εαυτό. Ως επιτυχία, θεωρώ την αναγνώριση και την αποδοχή όλων των διαμορφώσεών μου, φωτεινών ή σκοτεινών και την αλλαγή κάποιων από αυτών, επειδή το επέλεξα εγώ, βάση της εσωτερικής εστίας αξιολόγησής μου. Όπως αναφέρει και ο Rogers (1951), όσο στηριζόμαστε και επιλέγουμε με βάση ένα «εξωτερικό κέντρο αξιολόγησης», δηλαδή επιλέγουμε με γνώμονα να γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους, εμποδίζουμε την τάση αυτοπραγμάτωσής μας, δηλαδή την ανάπτυξη του εσωτερικού δυναμικού μας (Ιωσηφιδη & Ιωσηφίδης, 2002).
Διάβασα πρόσφατα τη συνέντευξη του συγγραφέα – κλινικού ψυχολόγου Άντρι Γεωργίου Φραγκάκη και τα λόγια του περιέγραψαν ακριβώς αυτό που ένιωθα πριν την αυτοεξερεύνηση και αυτοανακάλυψή μου και τέλος την αυτοαποδοχή μου. Πρόθεσή μου είναι να κλείσω αυτό το άρθρο παραθέτοντάς τα, αυτούσια, με όλη τη σοφία που εμπεριέχουν: «Βλέπω στο δρόμο ανθρώπους που ζητάνε να γίνουν ορατοί, να ακουστούν και να υπάρξουν. Ανθρώπους που ζητάνε να γνωρίσουν την άπλα του εαυτού τους χωρίς κριτική και ενοχή, ανθρώπους που λαχταράνε αποδοχή και αγωνίζονται να ενσωματώσουν όλα τα χαρακτηριστικά που αναδύονται από μέσα τους, τα γνώριμα ή τα υπαρκτά μόνο σε αισθήσεις, σε έναν ενιαίο πυρήνα».
Βιβλιογραφικές αναφορές:
Dewey, J. (2007). How We Think. Boston: Digireads.com.
Ιωσηφίδη, Π. & Ιωσηφίδης, Ι. (2002). Η προσωποκεντρική προσέγγιση του C. Rogers στο Ποταμιάνος, Γ. & συνεργάτες, Θεωρίες Προσωπικότητας και Κλινική Πρακτική, 5η έκδοση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Rogers, C. (2006). Ένας τρόπος να υπάρχουμε. Αθήνα: ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ.
Φραγκάκης, Γ. (2020). Γιώργος Φραγκάκης – Συγγραφέας: Βλέπω στο δρόμο ανθρώπους που ζητάνε να γίνουν ορατοί, να ακουστούν και να υπάρξουν. Ανακτήθηκε την 22/4/2020, από https://www.viewtag.gr/giorgos-fragkakis-syggrafeas-vlepo-s/