Ελίνα Κατσαδούρη‘Αρθρο: Ελίνα Κατσαδούρη,
Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Δημήτρης Αλεξόπουλος Τσώρας,
Φιλόλογος
Φωτογραφία: Ορφέας Τιμογιάννης,
Φωτογράφος
Ένας από τους τρόπους να βοηθηθούν οι άνθρωποι να αλλάξουν, να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις ή να εξερευνήσουν προσωπικά συναισθήματα και ανάγκες είναι η συμβουλευτική ή η ψυχοθεραπεία (Μέρυ, 2002). Η βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με την ψυχοθεραπεία δείχνει ότι παράγοντες όπως η θεραπευτική σχέση, η θεραπευτική συμμαχία και οι θεραπευτικές συνθήκες της προσωποκεντρικής προσέγγισης φαίνεται να κατέχουν το μεγαλύτερο ρόλο στον καθορισμό της αποτελεσματικότητας της ψυχοθεραπείας από ό,τι οι τεχνικές ή οι προσεγγίσεις (Wampold, 2010). Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια στροφή προς μια μεγαλύτερη αναγνώριση του ρόλου του πελάτη ως ενεργού συμμετέχοντα στη θεραπεία του (Bohart, & Wade, 2013).
Οι πελάτες δεν είναι παθητικοί αποδέκτες της θεραπείας, όπως για παράδειγμα οι ασθενείς σε ένα χειρουργείο, αλλά αντιθέτως αλληλεπιδρούν ενεργά με τη θεραπευτική διαδικασία και αυτά που τους προσφέρουν οι θεραπευτές τους (Bohart, & Wade, 2013). Άλλωστε, οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι είναι εκείνοι που κρατούν τα κλειδιά για τις πόρτες του ψυχισμού τους, κι έτσι μια επιτυχημένη ψυχοθεραπεία εξαρτάται και από τον τρόπο με τον οποίο θα εισέλθουν οι ίδιοι στη θεραπευτική διαδικασία. Ποιοι όμως φαίνεται να είναι μερικοί τρόποι που βοηθούν έναν θεραπευόμενο να αξιοποιήσει στο έπακρο τη θεραπεία του;
- Επιλέξτε τον θεραπευτή σας
Το προφίλ του θεραπευτή είναι ένας παράγοντας που αναμφίβολα επηρεάζει το αποτέλεσμα της θεραπείας (Κουστένη, 2012). Στη διαδικασία ανεύρεσης του ιδανικού θεραπευτή, ως θεραπευόμενος συμμετέχετε ενεργά. Είναι γεγονός ότι οι διάφοροι θεραπευτές προέρχονται από διαφορετικές σχολές και διαθέτουν στο ενεργητικό τους διαφορετικές εκπαιδεύσεις. Όλο και περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν ότι η εκπαίδευση και η εμπειρία του θεραπευτή ενισχύουν σημαντικά το θεραπευτικό αποτέλεσμα (Carr, 2009). Ακόμα, η προσωπική θεραπεία του θεραπευτή και η εποπτεία του από κάποιον άλλον συνάδελφο φαίνεται να επηρεάζουν θετικά τη θεραπεία (Κουστένη, 2012). Συχνά, οι πληροφορίες για την εκπαίδευση ενός θεραπευτή είναι εύκολα προσβάσιμες στον διαδικτυακό ιστό και έτσι μπορείτε να ανατρέξετε για να ενημερωθείτε για την κατάρτιση του θεραπευτή σας. Η θεραπεία αποτελεί μια δυναμική διαδικασία που βασίζεται στη σχέση μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη, μια σχέση που επηρεάζει κομβικά το θεραπευτικό αποτέλεσμα (Rogers, 1961). Για να έχει αποτελεσματικότητα οποιαδήποτε μορφή θεραπείας, ο θεραπευτής χρειάζεται να εμπνέει αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη, σεβασμό και να παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα στο οποίο οι πελάτες θα αισθάνονται ότι μπορούν να μιλήσουν για τον εαυτό τους (Μέρυ, 2002).
- Μοιραστείτε τις απορίες σας
Ίσως διαθέτετε απορίες σχετικά με τη φύση της ψυχοθεραπείας, ιδιαίτερα αν ξεκινάτε θεραπεία για πρώτη φορά. Μη φοβηθείτε να εκφράσετε τις απορίες σας στον θεραπευτή σας, ακόμα και στην πρώτη σας συνάντηση. Ο θεραπευτής σας βρίσκεται εκεί για να σας εξηγήσει τη διαδικασία και να σας ενημερώσει για οτιδήποτε χρειάζεται να γνωρίζετε. Το να μοιράζεστε τις σκέψεις σας και τις επιφυλάξεις σας αποτελεί χαρακτηριστικό της αυθεντικότητας, κεντρικής έννοιας για τη διευκόλυνση της εσωτερικής και εξωτερικής επικοινωνίας και της αλλαγής της προσωπικότητας (Cornelius-White, 2013). Επιπλέον, το να έχετε τις πληροφορίες που επιθυμείτε, καθιστά πιο οικεία τη διαδικασία, γεγονός που φαίνεται να βελτιώνει την πορεία της και να διευκολύνει τη θεραπευτική αλλαγή (Mcleod, 2013). Σύμφωνα με την έρευνα των Tinsley, Bowman και Westcot Barich (1993), οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες των πελατών θεωρούνται γενικά επιβλαβείς για τα αποτελέσματα της θεραπείας. Οι πελάτες καλό είναι να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τις ικανότητες του συμβούλου, το συμβουλευτικό περιβάλλον, και το ρόλο τους στη συμβουλευτική διαδικασία (Tinsley, Bowman, & Westcot Barich, 1993). Συζητώντας για ζητήματα που αποτελούν ερωτηματικά για εσάς, καλλιεργείτε περισσότερο ρεαλιστικές προσδοκίες για την εξέλιξή της θεραπείας σας. Συνεπώς, όσο λιγότερες απορίες έχετε, τόσο πιο έτοιμοι είστε να εμπιστευτείτε την ψυχοθεραπευτική διαδικασία.
- Καλλιεργείστε την ανοιχτότητά σας
Σύμφωνα με τον Μέρυ (2002), πρωταρχικό κίνητρο στη ζωή είναι η ανάπτυξη του εαυτού και αυτό συνεπάγεται να είμαστε ανοιχτοί στις εμπειρίες μας. Μη φοβάστε να επεξεργαστείτε νοήματα που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας. Να θυμάστε ότι είναι πάντα στη διάθεσή σας το αν θα τα κρατήσετε ή αν θα τα απορρίψετε, για αυτό είναι σημαντικό να είστε ανοιχτοί στη διερεύνησή τους. Αν και οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι γίνονται πιο λειτουργικοί ποικίλλουν, φαίνεται ότι το να είναι κανείς ανοιχτός και ευέλικτος αντί του να κρατά μια παγιωμένη στάση απέναντι στη ζωή, αποτελεί σημαντικό γνώρισμα της θεραπευτικής διαδικασίας (Μέρυ, 2002). Τα θέματα που επεξεργάζεστε στη θεραπεία σας ενδέχεται να σας οδηγήσουν σε καινούργιες ανακαλύψεις για τον εαυτό σας (Rogers, 1961). Η προσωπική αλλαγή προϋποθέτει μια διαδικασία ανακάλυψης του εαυτού σας, κατά την οποία πλησιάζετε τα πιο ενδόμυχα συναισθήματά σας, πολλά από τα οποία ενδέχεται να είναι ανησυχητικά ή οδυνηρά (Μέρυ, 2002). Για αυτό είναι βοηθητικό να διαθέσετε στον εαυτό σας τον χρόνο που χρειάζεται για να βιώσετε τα συναισθήματα που προκύπτουν.
- Εμπιστευτείτε τη διαδικασία
Σήμερα, υπάρχει πληθώρα ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων και κάθε παρέμβαση είναι διαφορετική. Ο θεραπευτής, ο πελάτης, το είδος της παρέμβασης, η διάρκειά της και το πλαίσιο που λαμβάνει χώρα είναι δεδομένα που διαφοροποιούνται ανά περίπτωση, σε ένα πλαίσιο εξατομίκευσης των αναγκών κάθε πελάτη (Κουστένη, 2012). Τα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να υποστηρίζουν την ύπαρξη ισοδυναμίας μεταξύ των διάφορων θεραπειών (Lambert & Ogles, 2004). Η διαδικασία συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας αφορά τη ροή όσων συμβαίνουν μέσα σε μια συνεδρία, μια ροής που το μεγαλύτερο μέρος της είναι πιθανώς πέρα από τον συνειδητό έλεγχο, είτε επειδή συμβαίνει τόσο γρήγορα είτε επειδή είναι τόσο πολυδιάστατη (Mcleod, 2013). Επομένως, ακόμα κι αν δεν παρατηρείτε εμφανείς αλλαγές, οι αλλαγές συμβαίνουν μέσα σας και συχνά χρειάζεται χρόνος για να αποτυπωθούν στον τρόπο σκέψης και στη συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, η θεραπευτική διαδικασία μοιάζει με ένα συνεχές από τη σταθερότητα στην αλλαγή, από την ακαμψία στην μετακίνηση και την αποδοχή (Rogers, 1961). Για αυτό η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί χρόνο και δέσμευση στη συχνότητα των συναντήσεων. Επιπλέον, ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται διαφορετικό χρόνο για κάθε επεξεργασία, έτσι δεν είναι συνήθως εύκολο να μιλήσουμε για συγκεκριμένα χρονικά όρια της θεραπείας (Lambert, 2013).
5. Παρατηρείστε τα συναισθήματά σας – ακόμα και έξω από την θεραπεία σας
Για να γίνετε πιο αυθεντικοί προς τον εαυτό σας και τις ανάγκες σας, χρειάζεται να βιώσετε τα συναισθήματα σας, ώστε να γνωρίζετε τι ρόλο παίζουν στη ζωή σας, να αποκτήσετε μεγαλύτερη αυτοκυριαρχία και λιγότερη εξάρτηση από τη γνώμη τρίτων (Μέρυ, 2002). Έχετε άμεση πρόσβαση στα συναισθήματά σας και για αυτό, με τη δική σας ενεργή παρατήρηση, είστε σε θέση να δίνετε στον θεραπευτή σας όσο πιο ακριβείς πληροφορίες μπορείτε, ώστε να κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οικοδομείτε την πραγματικότητά σας και να σας συναισθανθεί (Μέρυ, 2002). Μάλιστα, μπορείτε να αρχίσετε να παρατηρείτε τα συναισθήματά σας και εκτός των ωρών της συνεδρίας σας, ώστε να έχετε επαφή μαζί τους και να μπορείτε να τα μεταφέρετε με μεγαλύτερη ακρίβεια στον θεραπευτή σας. Σε κάθε περίπτωση, είναι βοηθητικό να υιοθετήσετε μια στάση άνευ όρων αποδοχής απέναντι στα συναισθήματά σας, δηλαδή να τα παρατηρείτε χωρίς να τα επικρίνετε. Κι αυτό γιατί η άνευ όρων αποδοχή φαίνεται να αποτελεί βασική στάση που καλλιεργεί το κλίμα για μια θεραπευτική αλλαγή και ανάπτυξη (Rogers, 1959). Ο Lietaer (2001) αναφέρει ότι η ύπαρξη άνευ όρων αποδοχής βοηθά τον πελάτη να γίνει πιο εσω-κατευθυνόμενος, με περισσότερη εμπιστοσύνη στην οργανική εμπειρία του ως πυξίδα στη ζωή και ως εκ τούτου να γίνει καλύτερος θεραπευτής για τον εαυτό του.
6. Αναγνωρίστε ότι η θεραπεία αποτελεί μια προσωπική επένδυση
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα κληθείτε να αναλάβετε την ευθύνη του εαυτού σας, με τον θεραπευτή να είναι συνοδοιπόρος στην προσωπική σας πορεία, καθώς αυτό θα σας βοηθήσει να ενισχύσετε την αυτονομία σας και την πίστη στον εαυτό σας (Kramer, 1995). Η ύπαρξη ισχυρού κινήτρου για ψυχοθεραπεία φαίνεται γενικά να σχετίζεται με θετικό θεραπευτικό αποτέλεσμα, ενώ η έλλειψη κινήτρου συνδέεται συνήθως με πελάτες που εγκαταλείπουν γρήγορα τη θεραπεία ή δεν προσαρμόζονται σε αυτή (Drieschner, Lammers & van der Staak, 2004). Επομένως, η προσωπική σας δέσμευση στη θεραπεία είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Αναλογιστείτε πόσο ανάγκη έχετε να βρίσκεστε σε θεραπεία, τους λόγους και τα κίνητρά που σας οδηγούν να δεσμευτείτε στη διαδικασία και αν το επιθυμείτε μοιραστείτε τα με τον θεραπευτή σας.
Βιβλιογραφία
Bohart. A. C., & Wade, A. G. (2013). The Client in Psychotherapy. In M. J. Lambert (Ed.), Bergin and Garfield’s Handbook of Psychotherapy and Behavior Change (6th ed., pp. 219-257). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Carr, A. (2009). What Works with Children, Adolescents, and Adults? A Review of Research on the Effectiveness of Psychotherapy. London: Routledge.
Cornelius-White, J. (2013). Congruence. In M. Cooper, M. O’Hara, P. F. Schmid, & A. C. Bohart (Eds.), The handbook of person-centred psychotherapy and counselling (pp. 193–208). Palgrave Macmillan/Springer Nature.
Drieschner, K.H., Lammers, S.M.M & van der Staak, C.P.F. (2004). Treatment motivation: An attempt for clarification of an ambiguous concept. Clinical Psychology Review. 23, pp.1115–1137.
Kramer, P.D. (1995). Introduction. In Rogers, C., On becoming a person: A therapist’s view of psychotherapy. NY: Houghton Mifflin Company.
Lambert, M. J. (2013). Outcome in psychotherapy: The past and important advances. Psychotherapy, 50(1), 42–51.
Lambert, M., Ogles B. (2004). The Efficacy and Effectiveness of Psychotherapy. In Lambert M. (Ed.), Bergin and Garfield’s Handbook of Psychotherapy and Behavior Change (5th ed., pp. 139-193). USA: John Wiley & Sons.
Lietaer, G (2001). Unconditional acceptance and positive regard. In J. Bozarth and P. Wilkins (eds), UPR: Unconditional Positive Regard (pp. 88-108). Ross-on-Wye: PCCS Books.
Mcleod, John (2013). An Introduction to Counselling (5th Ed.). Maidenhead: Open University Press.
Rogers, C.R. (1959). A Theory of Therapy, Personality, and Interpersonal Relationships, as Developed in the Client-Centred Framework. In H. Kirschenbaum & V.L. Henderson (eds.), The Carl Rogers Reader (pp. 236 – 257). London: Constable.
Rogers, C.R. (1961). On Becoming a Person: A therapist’s view of psychotherapy. London: Constable.
Tinsley, H.E.A., Bowman, S.L. & Westcot Barich, A. (1993). Counseling psychologists’ perceptions of the occurrence and effects of unrealistic expectations about counseling and psychotherapy among their clients. Journal of Counseling Psychology. 40 (1), pp.46-52.7
Wampold, B. E. (2010). The research evidence for common factors models: A historically situated perspective. In B. L. Duncan, S. D. Miller, B. E. Wampold, & M. A. Hubble (Eds.), The heart and soul of change: Delivering what works in therapy (2nd ed., pp.49-81). Washington, DC: American Psychological Association.
Κουστένη, Ι. (2012). Ψυχοθεραπεία και Επιστημονική έρευνα. Στο Γ. Α. Ποταμιάνος & Φ. Αναγνωστόπουλος, Προσωπικότητα: Θεωρίες, Κλινική Πρακτική και Έρευνα (σσ.399-419). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Μέρυ, T., 2002, Πρόσκληση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση. Aθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.