ΑnimartistsΆρθρο: Mάιρα Στεργίου
Δραματοθεραπεύτρια και Καλλιτεχνική Διευθύντρια
Μετάφραση κειμένου: Δήμητρα Στασινού
Επιμέλεια μετάφρασης και πρωτοτύπου: Ελίνα Παπαδοχατζάκη
Ξεκινά με ένα ράγισμα. Χωρίς την πνευματική ούτε τη μεταφορική έννοια του ραγίσματος. Είσαι σε θέση να ακούσεις τον ήχο. Το σώμα σου ραγίζει μετά από ένα σεισμό, ο οποίος ταρακούνησε τον πυρήνα της ύπαρξής σου. Αυτό επηρεάζει και συναισθηματοποιεί τα πάντα: την αίσθησή σου για τον εαυτό σου, τη δυνατότητά σου να δεις και να καταλάβεις τον κόσμο που ζεις. Σα να σου κάνει εξαγωγή δοντιού ένας οδοντίατρος αλλά χωρίς την αναισθησία, οπότε το δόντι γίνεται όλο σου το σώμα. Με άλλα λόγια: ξεριζώνεται. Ύστερα, λίγη ώρα αφότου η καθυστερημένη αναισθησία αρχίζει να ρέει στο σώμα σου, όλα θα καλυφθούν από μία παχιά, άγνωστη ουσία. Είσαι έτοιμος να υποδεχθείς το μούδιασμα στη ζωή σου. Στην αρχή είναι ευχάριστο και σιγά σιγά γίνεται καθημερινή συνήθεια.
Οι άνθρωποι ακολουθούν τη ρουτίνα τους. Αλλά εσύ στέκεσαι εκεί, μπορεί να μη στέκεσαι κυριολεκτικά, μπορεί να μην είσαι σε θέση να εκτελέσεις κάθε εργασία με τη μάσκα της κανονικότητας και ίσως, εάν είσαι ακόμα κάτω από την επήρεια της αναισθησίας, να λειτουργείς καλύτερα από πριν. Θυμήσου ότι το δέρμα σου είναι μουδιασμένο, οπότε ίσως και να μην αισθάνεσαι καν κουρασμένος. Στην πραγματικότητα, η αίσθηση του μουδιάσματος μπορεί να σου φαίνεται αρκετά αποδοτική για μικρό χρονικό διάστημα σε άλλους τομείς της ζωής σου: τα εργασιακά σου καθήκοντα και τη σχέση σου με τους άλλους.
Στη σύγχρονη κοινωνία, η θλίψη αντιμετωπίζεται συνήθως ως ιατρική περίπτωση. Έχει προστεθεί στην εκτενή λίστα των ασθενειών που απαιτούν αξιολόγηση, διάγνωση και θεραπεία. Και δεν αμφιβάλλω ότι αυτό έχει βοηθήσει πολλούς κατά τη διαδικασία αποκατάστασης. Βέβαια, υπάρχει ένα κομμάτι ή ένα στάδιο ή ένα σημείο στην πορεία της θλίψης που είναι «ζόρικο» και συχνά δύσκολο στο να εκφραστεί και να κατηγοριοποιηθεί ιατρικά. Υπάρχουν λίγα σημεία όπου η απομόνωση είναι επιτρεπτή στην καθημερινή ζωή. Μπορεί να κάνει την εμφάνισή της με πολλές μορφές και πρόσωπα. Μπορεί να εμφανιστεί με τη μορφή της κατάθλιψης, του άγχους, της αίσθησης να χάνεις τον έλεγχο ή να τρελαίνεσαι. Αυτή/αυτός/αυτό συχνά σου χτυπάει την πόρτα μερικές φορές ήσυχα στον ύπνο σου ή σε μια στιγμή χαλάρωσης και διακριτικά ζητά άδεια να περάσει. Άλλες φορές μπορεί να εμφανιστεί απρόσκλητη, απρόσμενα και να απαιτεί να την αντικρίσεις, να την αγκαλιάσεις και να τη δεις με νέους, εφευρετικούς και δημιουργικούς τρόπους.
Η δόκτωρ Holzman (2012) κάνει αναφορά στη δόκτορα Cacciatore στο βιβλίο της “DSM5 and Ethical Relativism”, όπου μιλάει για την «bereavement exclusion»-εξαίρεση της απώλειας- στο αμερικάνικο DSM. Στο πρόσφατο εγχειρίδιο, το DSM IV, αυτή η απώλεια σημαίνει ότι ένα άτομο που έχει υπομείνει το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να διαγνωστεί με Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή -Major Depressive Disorder (MDD)- σε λιγότερο από δύο μήνες μετά την απώλεια.
Η Holzman (2008) μιλάει για την αντιμετώπιση της δημιουργικότητας από τον Vygotsky ως μία κοινωνική-πολιτιστική δραστηριότητα των ανθρωπίνων όντων που μετατρέπει το υπάρχον σε κάτι καινούριο. Ο Romanyshyn (2012) χρησιμοποιεί την ιδέα της ανάκτησης του φανταστικού ή μεταφορικού κόσμου για να εισαχθεί στον τομέα της εμπειρίας ο οποίος –σύμφωνα με τον ίδιο- δεν είναι ούτε ένα εμπειρικό γεγονός ούτε μια πνευματική ιδέα. Μία μεταφορά –παρόμοια με τη δημιουργικότητα- δημιουργεί μία νέα όψη της πραγματικότητας και μας προσκαλεί να βιώσουμε μία στιγμή αποκάλυψης όπου κάτι νέο γεννιέται. Ο Romanyshyn το περιγράφει ως ‘ένα μικρό θαύμα, μία στιγμή όπου τα βάθη του φανταστικού αναφαίνονται μέσα από το κανονικό’(R. Romanyshyn) και ίσως γίνονται κάτι μη κανονικό.
Για μερικούς, η αντιμετώπιση της θλίψης απαιτεί περισυλλογή και μια εσωτερική ματιά. Για άλλους, χρειάζεται να το μοιραστεί κανείς και να το πλάσει με άλλους. Μπορεί να χρειαστεί να απομονωθεί. Όταν αυτή η απομόνωση γίνεται ένα κοινό βίωμα σαν να ήταν μια κοινωνικο-πολιτιστική δραστηριότητα που τολμάμε να φανταστούμε συλλογικά, τότε μπορεί να φανταστούμε ένα νέο χώρο όπου το εσωτερικό και το εξωτερικό δεν είναι αλληλοαποκλειόμενα αλλά ενοποιημένα. Τι μπορεί αυτό να σημαίνει πρακτικά, θα μπορούσε επίσης να γίνει μια στιγμή ‘θαύματος’, μια ‘αχά’ ανακάλυψη στο εντωμεταξύ, όπου οι διαστάσεις του προσωπικού και του συλλογικού της αντιμετώπισης της θλίψης αναμειγνύονται και κυματίζουν μαζί στη διαδικασία αποκατάστασης.
Βιβλιoγραφικές αναφορές
Holzman, L. (2008). Vygotsky at Work and Play, Routledge
Holzman L. (2012). Can You Grieve and Not Be Labeled with a Mental Disorder www.loisholzman.org/
Romanyshyn R.D. (1999). The Soul in Grief: Love, Death and Transformation, North Atlantic Books, Berkley, CA