ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ

Άρθρο: Δρ. Μαγδαληνή Παπανικολοπούλου
Performance Artist
Καθηγήτρια Γραφιστικής και οπτικής επικοινωνίας ΤΕΙ Αθήνας

Μέσα από την πολύχρονη μελέτη μου για την την χρήση του κειμένου και των αλφαβητικών στοιχείων στην Τέχνη, οπτικά και σημειολογικά, ήρθα σε επαφή και μελέτησα γυναίκες  καλλιτέχνιδες παγκοσμίου εμβέλειας. Γυναίκες που καθόρισαν την πορεία της Τέχνης με την προσωπικότητά τους και το πολύμορφο έργο τους. Η Fiona Banner ανήκει στις σημαντικές ενεργές  φωνές της εποχής μας.  Σας την παρουσιάζω. 

Fiona Banner

 Η Fiona Banner ξεκίνησε την καριέρα της ως μία από τους Young British Artists, και έγινε γνωστή το 1990. Το κείμενο αποτελεί τον πυρήνα ολόκληρης της δουλειάς της. Μέσα από τα έργα της εξερευνά τις φαινομενικά απεριόριστες δυνατότητες της γλώσσας, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει το πως οι λέξεις συχνά μας προδίδουν, καθώς αποκαλύπτουν την αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες. Η πρώιμη δουλειά της έχει γίνει ευρέως γνωστή για τις επικές και συχνά χειρόγραφες περιγραφές ταινιών του Χόλιγουντ οι οποίες είχαν μορφή ζωγραφικής μεγάλων διαστάσεων. Το χιλίων σελίδων βιβλίο της, The Nam συνιστά μια μνημειακή περιγραφή πέντε διαφορετικών ταινιών για το Βιετνάμ που καταλήγει σε ένα σχεδόν μη-αναγνώσιμο, μονολιθικό κείμενο.

Ο τρόπος που η Banner επιλέγει να διερευνήσει τη βία είναι μοναδικός. Το ενδιαφέρον έγκειται στο πως χρησιμοποιεί κινηματογραφικές αναπαραστάσεις πολέμου. «Για εμάς που μεγαλώσαμε μετά τον πόλεμο, και παλεύουμε με το γεγονός ότι η αίσθηση της ιστορίας που έχουμε είναι στενά συνδεδεμένη με την κινηματογραφική και μυθιστορηματική απόδοση, το πρότζεκτ της Banner είναι ιδιαίτερα σχετικό…  Η ασυνήθιστη καλλιτεχνική της ενασχόληση με τις ταινίες, με οπτικές αφηγήσεις και με λέξεις ως εικόνες, θέτει το ερώτημα πώς μπορεί η ιστορία να ενταχθεί στις αναπαραστάσεις της με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο» (Williams 1996: 52-29).

Η δουλειά της Banner υποχρεωτικά περιλαμβάνει γραφή. Δείχνει να την ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα σημεία στίξης και η τυπογραφία. Οπτικοποιεί τη γλώσσα και την μεταδίδει σε άλλα εκφραστικά μέσα όπως η γλυπτική και η ζωγραφική.

Στο έργο της Arsewoman in Wonderland (2001), πορνογραφικού περιεχομένου, έχει τυπώσει σε φιλμ 4 x 6mm την περιγραφή της ομώνυμης ταινίας με πρωταγωνίστρια την Tiffany Minx, η οποία επίσης σκηνοθέτησε την ακατάλληλη εκδοχή των φανταστικών περιπετειών της Αλίκης, και κόλλησε σε στρώσεις τα φύλλα πάνω στον τοίχο, σαν μια παραφορτωμένη γιγαντοαφίσα. Το έργο αυτό δεσπόζει στο χώρο με συνεχείς γραμμές κειμένου σε έντονο ροζ, τόσο φανταχτερό σε περιεχόμενο όσο και σε χρώμα.

Το 2007, η ηθοποιός Samantha Morton πήγε στο στούντιο της Fiona Banner να ποζάρει για ένα γυμνό πορτρέτο. Όμως η Banner, αντί να φτιάξει μια εικόνα, έγραψε την περιγραφή αυτού που έβλεπε. Λίγο αργότερα και χωρίς να έχει διαβάσει από πριν το κείμενο, η Morton το παρουσίασε δίνοντας παράσταση μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό στη Whitechapel Gallery στο Λονδίνο.

Το φιλμ που γυρίστηκε γι αυτήν την περφόρμανς λέγεται Mirror. Η Banner επίσης έδωσε αυτή τη ζωντανή παράσταση ενώ έφτιαχνε το σκίτσο του μοντέλου,  το οποίο αποτελούνταν από λέξεις αντί για γραμμές. Το πέρα-δώθε μεταξύ ανάγνωσης και κοιτάγματος και ο τρόπος που οι λέξεις σχηματοποιούνταν σε εικόνα -και σήμαιναν ακριβώς αυτό που αναπαριστούσαν- είναι ένα συναρπαστικό στοιχείο σε αυτό το έργο, και αρκετά συνήθης πρακτική της.

Το παραπάνω έργο είναι ένα παράδειγμα του πως η Banner χρησιμοποιεί τις λέξεις και ακόμα και τα σημεία στίξης ως οπτικά φαινόμενα από μόνα τους. Ονομάζει τα έργα της «textscapes» (σε ελεύθερη απόδοση «τοπία κειμένου») και δημιουργεί ογκώδεις, μεγεθυμένες γλυπτές τελείες, παρουσιάζοντας τες ως έντονα, διακριτά σχήματα. Σε μερικές εκθέσεις, χρησιμεύουν και ως καθίσματα ή αντικείμενα για να στηριχτεί κανείς, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο παραλληλισμούς με το ρόλο που έχουν μέσα στη γλώσσα. Η Banner στρέφεται διαρκώς σε αυτά τα έργα ως τρόπο να χειριστεί την απροσδιοριστία της έκφρασης με λέξεις.

Banner, F., Full stops, 2002, Εγκατάσταση στην Tate Britain για το Βραβείο Turner

Η κλίμακα έχει σημαντικό ρόλο στη δουλειά της, καθώς το μέγεθος οθόνης κινηματογράφου που έχουν κάποια από τα έργα της με κείμενο, τα εμποδίζει να ιδωθούν με μιας. Το στοιχείο που με συναρπάζει στη δουλειά της είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί το κείμενο για να σχηματίσει «τοπία».

Οι οπτικές εικόνες έχουν γίνει πιο σημαντικές από τις γραπτές λέξεις στην επικρατούσα κουλτούρα. Η αμεσότητα της εικόνας έχει ισχυρό αντίκτυπο, ενώ η ανάγνωση χρειάζεται χρόνο και σκέψη.

Η Banner χρησιμοποιεί τη γλώσσα η τη στίξη για να διαπραγματευτεί τις εικόνες που βρίσκει υπερβολικά δυνατές ή περίπλοκες να χειριστεί με κάποιον άλλο τρόπο. Είναι αυτός ο κρίσιμος ρόλος που έχουν οι λέξεις, παρά τους εγγενείς περιορισμούς τους, να απελευθερώνουν τις σκέψεις και τη φαντασία μας, που αναζητά να διερευνήσει και να ενθαρρύνει στη δουλειά της.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Jones, A., and Stephenson, A.,(eds.), (1999) Performing the Body / Performing the Text, Routledge

Stout, K., (2002) Turner Prize 2002: Fiona Banner, Liam Gilliack, Keith Tyson, Catherine Yass, Lizzie Carey – Thomas, Tate Britain London: Tate c

Williams, L., (1999) ‘Fiona Banner’, in Dodd, P., with Christie, I., BFI and Hayward Gallery, (eds.), Spellbound: Art and Film, pp. 52–59