Αγγελική Καγκάδη Άρθρο: Αγγελική Καγκάδη,
εκπαιδευόμενη Κλινική Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ανδριάνα Νικολούλια,
εκπαιδευόμενη Ψυχολόγος
Τίνα Δημοπούλου,
Φοιτήτρια Ψυχολογίας
Έναυσμα μου για το παρόν άρθρο αποτελεί η δύσκολη κατάσταση της καραντίνας που βιώνουμε το τελευταίο χρονικό διάστημα. Άλλες πληθυσμιακές έχουν περισσότερο ανάγκη αυτή την κατάσταση, καθώς πιο ευάλωτες από άλλες που θεωρούνται πιο ανθεκτικές. Η καραντίνα ,παρ όλα αυτά, είναι μια ασπίδα ασφαλείας που θωρακίζει την υγεία όλων για το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί. Τι γίνεται , όμως, όταν ο εγκλεισμός δεν είναι θέμα υγείας; Τι γίνεται όταν είναι επιβεβλημένος από το κράτος και μάλιστα για μεγάλα χρονικά διαστήματα;
Όπως αναφέρει η βιβλιογραφία, οι φυλακισμένοι χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα δυσφορίας και δυσλειτουργικών συμπεριφορών που εμφανίζονται στο περιβάλλον του εγκλεισμού τους (Castellano, 1997). Ειδικά η κατάθλιψη είναι η πιο υψηλή μορφή ψυχικών διαταραχών που διακρίνει τους φυλακισμένους κατά πολύ υψηλότερο ποσοστό, συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμάει ότι από τους 9 εκατομμύρια ανθρώπους που είναι έγκλειστοι σε φυλακές παγκοσμίως, τουλάχιστον το 1 εκατομμύριο πάσχει από κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές (Shrestha et al., 2017). Πιο συγκεκριμένα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπολογίζεται ότι τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός των φυλακών έχει κάποια ψυχική διαταραχή (Baillargeon et al., 2009).
Πολυάριθμες έρευνες δείχνουν πως ο υπερπληθυσμός σε έναν τόσο στενό κλειστό χώρο, η έλλειψη ιδιωτικότητας, η ανεπαρκής μέριμνα υγείας και φυσικά η κοινωνική απομόνωση, οδηγούν στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών. Σε αρκετούς από τους έγκλειστους,ασφαλώς προϋπήρχε κάποια διαταραχή, ο συνδυασμός, όμως, όλων αυτών των παραγόντων και κυρίως η στέρηση της ελευθερίας τους, το μόνο αποτέλεσμα που επιφέρει είναι να πυροδοτεί την προδιάθεση και να επιδεινώνει την κατάσταση.
Έχοντας τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία και γνωρίζοντας ότι η κατάθλιψη είναι η πρωταρχική αιτία που οδηγεί έναν άνθρωπο στο να δώσει τέλος στη ζωή του, μπορούμε να αντιληφθούμε το λόγο που η αυτοκτονία είναι η παγκοσμίως νούμερο ένα αιτία θνησιμότητας μέσα στις φυλακές. Παρόλα αυτά, η βιβλιογραφία δείχνει πως είναι πάντα στο χέρι μας να αλλάξει κάτι, καθώς έχει αποδειχθεί πως ακόμα και σε περιβάλλοντα εγκλεισμού όπου εφαρμόζεται η σωστή φροντίδα ψυχικής υγείας και η διαχειριση των προβλημάτων του αλκοολισμού και της κατάθλιψης, βελτιώνουν εμφανώς τις συνθήκες διαβίωσης. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο νορβηγικό σύστημα σωφρονισμού, τα ευρήματα έδειξαν πως οι φυλακισμένοι δεν εμφάνισαν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης ούτε έχασαν την επαφή με τον έξω κόσμο. Το σύστημα ψυχικής υγείας στις νορβηγικές φυλακές ήταν καλά οργανωμένο και μπόρεσε να διαχειριστεί ακόμα και φυλακισμένους που είχαν προβλήματα ψυχικής υγείας από πριν τον εγκλεισμό. Μετά από το πρώτο διάστημα προσαρμόστηκαν στις καινούριες συνθήκες ζωής τους, ασχολήθηκαν με τις οργανωμένες δραστηριότητες τις οποίες τους προσέφερε η φυλακή, προσαρμόστηκαν καλύτερα και με την πάροδο του χρόνου είδαν τα επίπεδα του άγχους τους να μειώνονται σημαντικά (Iversen et al., 2014).
Ίσως δεν προκαλεί μεγάλη έκπληξη το ότι η φάση του αναγκαστικού εγκλεισμού οδηγεί σε τέτοιο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Τα νούμερα, όμως, θα έπρεπε να μας προβληματίζουν και μας κάνουν να αναρωτιόμαστε τί μπορεί να κάναμε λάθος ως κοινωνία . Οι φυλακισμένοι πριν την οποιαδήποτε παράβαση ήταν μέλη της κοινότητας και ο σκοπός δεν είναι να τιμωρηθούν, αλλά να σωφρονιστούν και να επανενταχθούν.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Baillargeon, J., Binswanger, I. A, Penn J. V., Williams B. A., Murray O.J. (2009). Psychiatric disorders and repeat incarcerations: the revolving prison door. American Journal Psychiatry 166: 103–9.
Castellano, T. C., Soderstrom, I.R. (1997). Self-esteem, depression, and anxiety evidenced by a prison inmate sample: Interrelationships and consequences for prison programming. The Prison Journal, 77: 259–280.
Iversen VC, Sam DL, & Helvik A.S. (2014). Psychological distress and perceived health in inmates in Norwegian prisons. Scandinavian Journal of Public Health, 42, 171–176.
Shrestha, G., Yadav D. K., Sapkota, N., Baral, D., Birendra, K. Y., Chakravartty A. & Pokharel (2017) Depression among inmates in a regional prison of eastern Nepal: a cross-sectional study. BMC Psychiatry 17:348.